هجوم نیروهای عراق پس از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ سبب به‌تصرف‌درآمدن بخش وسیعی از خوزستان شد. در تاریخ ۱۳۶۰/۰۲/۳۱ ارتفاعات «الله اکبر» پس از ۷ ماه به دست ایرانیان افتاد و نیروهای عراق با دادن تلفات، تا ۱۲ کیلومتری بستان عقب‌نشینی کردند و سرانجام در ظهر یکشنبه ۸ آذر ۶۰ شهر بستان و ۷۰ روستای تابعهٔ آن به تصرف نیروهای ایرانی درآمدند و تا ۱۳۶۰/۰۹/۲۲ منطقهٔ عملیاتی طریق‌القدس به طور کامل از وجود عراقیان پاکسازی شد و پس از ۱۴ روز عملیات باموفقیت پایان یافت.

عملیات طریق‌القدس از عملیات‌های مشترک سپاه و ارتش در طی جنگ ایران و عراق بود.

اهداف و نتایج:

تصرف تنگه چزابه و دسترسی به هورالهویزه
قطع ارتباط دشمن از شمال به جنوب و قطع ارتباط راه شمالی و جنوبی که مورد استفاده ارتش عراق بود
آزادسازی شهر بستان
آزادسازی ۷۰ روستا و ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر از عشایر محلی
رسیدن به مرز بین‌المللی در حد فاصل هورالعظیم
آزادسازی منطقه‌ای با وسعت ۳۰۰–۳۵۰ کیلومتر مربع

نتیجه: آزادسازی بستان و ۷۰ روستای منطقه و ۵ پاسگاه مرزی، قطع ارتباط بین نیروهای دشمن در شمال غربی و جنوب غربی خوزستان (جاده فکه – جفیر)، تصرف تنگ چزابه و دسترسی به هورالهویزه، پاکسازی ۸۰۰ کیلومتر مربع از وجود عراقیان

تجهیزات منهدم‌شده عراق:
۱۸۰ تانک و نفربر
۲۰۰ خودرو
۱۳ هواپیما
۴ هلی‌کوپتر

  • نقش نیروهای دامغان در عملیات طریق القدس (نیروی رزمی ـ پشتیبانی) :

نیروهای دامغان در این عملیات در دو محور دهلاویه و تپه های الـله اکبر حضور داشتند . در تپه های الـله اکبر استعداد نیروها حدود ۱۰۰ نفر می شد که اکثر نیروهای جهادی دامغان با تجهیزات کامل به عنوان نیروهای پشتیبانی حضور فعال داشتند و در مناطق رملی نقش اصلی و زدن جاده در تپه های رملی ایفا کردند . بدین صورت که دشمن با ایجاد میادین بین موانع و استحکامات آمادگی کامل برای دفاع داشت . نیروهای رزمنده اسلام با تدابیر مناسب در جناح شمالی ارتفاعات الـله اکبر تا تنگه چذابه که حدود ۲۰ کیلومتر تپه های رملی گسترده ای داشت و دشمن از این خیالش راحت بود برنامه و طرح ریزی کرد و توسط نیروهای نیروهای جهادگر دامغان (جهاد استان ) نیز حضور فعال داشته وارد عمل شدند و چراغ خاموش و با امکانات کم با کنار زدن بخشی از رمل ها و قرار دادن نی ها بر سطح جاده و خاک رس ها جاده سازی و هوا شی آن را با کیسه های خاک آماده کردند و این کار را در مدت کمتر از یک ماه به پایان رساندند و ۱۴ کیلومتر جاده زدند . وقتی شهید صیاد شیرازی از جاده بازدید کردند اظهار رضایت کرد و با خواندن نماز شکر از همه تشکر کرد .

تشریح عملکرد جهاد سازندگی دامغان در این عملیات :

جاده پیروزی مقدمه عملیات طریق­القدس

در مورد عملیات طریق­القدس[۱]برادر حاج غلامرضا علی­آبادیان، مسئول اجرایی جاده پیروزی[۲] (رملی)، می­گوید:

… یکی از اهداف عملیات طریق­القدس، آزادسازی شهرستان بستان بود که در اوایل جنگ به دست ارتش بعث افتاده و مردم آن آواره شده بودند. منطقۀ بستان در شمال غربی اهواز واقع شده است. رودخانه کرخه[۳] شهر را به دو قسمت تقسیم کرده است. این منطقه از یک طرف به هورالعظیم وصل است که خود مانع بزرگی برای عملیات توسط رزمندگان اسلام می­شد و از طرف دیگر به تپه­ های صعب ­العبور نبعه و تپه­ های رملی و از سوی دیگر به تپه های الله­ اکبر و منطقۀ دهلاویه وسوسنگرد منتهی می­شود.

 

 

 

یکی از کارهای مهم ما در عملیات طریق­ القدس، قبل از عملیات بود. پیشنهاد شد جاده رملی که منتهی به پشت دشمن می­شد، را احداث کنیم. این جاده از     تپه­ های الله­ اکبر به روستای چزابه مرتبط می­شد. برادران به حول و قوه الهی جاده را شروع کردند تا در ماسه­های روان کار را انجام بدهند. ترکیب ماسه­ ها طوری بود که اولاً بلدوزر در آن فرو می­رفت، ثانیاً هر کاری امروز انجام می­گرفت، فردا با وزش باد با تلی از ماسه پوشیده می­شد.

طرح اولیه جاده با عرض دو و نیم تا سه متر بود. باید در هر پنجاه متر یک پارکینگ ایجاد می­شد تا ماشین­های در رفت و آمد با هم برخورد نکنند. احداثِ سه کیلومتر جاده را ظرف ۹ روز، از ما می­خواستند. با عنایت خداوند جاده با عرض حدود دوازده متر و به طول سه کیلومتر در مدت ۹ روز احداث شد، ­طوری که شب عملیات تریلر کمرشکن با بار تانک از آن عبور کرد. این جاده، از داخل تپه­­­­­های نبعه گذشت و به تنگۀ چزابه وصل شد. قرار بود به طول سه کیلومتر احداث گردد ولی طول جاده به ۹ کیلومتر رسید. با کمک خداوند روزانه از دویست تا ششصد متر کار می­کردیم، اول مسیر شناسائی می­شد و بعد بچه­ها آن را غلطک زده و تسطیح      می­ کردند. پشت سر آن کمپرسی­های موجود در شروع کار که اکثراً لیلاند و کمپرسی­های مردمی و شهرداری بودند­، خاک­های سرخِ رس را از تپه ­های الله­ اکبر می­ آوردند که خیلی مناسب بود و جاده محکم می­شد.

چهارده تیم

جهادگران جوان استان سمنان با تأیید خداوند متعال بدون آنکه دوره­های عالی مدیریت را طی کرده باشند و با فنون مختلف سازماندهی نیروها در یک سازمان انقلابی آشنا باشند، اقدام به سازماندهی نیروهایشان در قالب تیم­هایی کردند که از اختیارات لازم در تصمیم­گیری برخوردار بودند. سازماندهی چهارصد جهادگر برای انجام عملیاتی هماهنگ، کار راحتی نبود که از عهده آن برآمدند. برادر حاج ابوالفضل حسن­بیکی در این مورد نوشته است:

… حضور رزمندگان در جبهه تحت تأثیر انگیزۀ احساس تکلیف بود. ما که سن و سالی نداشتیم و فارغ­التحصیل دانشگاه نبودیم همچنین یک مجموعه بزرگ را مدیریت نکرده بودیم، وقتی در میدان عمل قرار گرفتیم، به­ حکم عقل از تجربۀ دیگران می­بایست استفاده می­کردیم.

در مجموعه افرادی که در آن منطقه حضور داشتند، برادران محسن رضایی و برادر صیاد شیرازی بیشترین کمک فکری را به ما می­کردند. برادر صیاد شیرازی را بهترین گزینه برای مشورت تشخیص داده بودم، به این دلایل:

  • فردی مومن و مکتبی بود.
  • مسئولیت اجرایی در جبهه داشت.
  • به حرف­های ما با دقت گوش می­داد و آنها را جدی می­گرفت.
  • به ما و کاری که انجام می­دادیم ایمان داشت و برای ما و کارمان ارزش قائل بود.
  • یک تیم قوی حدود چهل نفری از فرماندهان نظامی مثل سرهنگ پرویز صادقی، سرهنگ صدیق را برای مشورت در قرارگاه ارتش جمع کرده بود.
  • آدم خوش فهم و با هوشی بود و چیزهایی را می­دید که از چشم منِ جوان پوشیده بود.
  • مصاحبت با او لذت بخش و آرامش بخش بود.
  • از همه مهم­تر نورچشم امام بود و امام به او توجه ویژه داشت.

برای سازماندهی نیروها از راهنمایی صیاد شیرازی استفاده کردیم و در این عملیات حدود چهارصد نفر نیرو را در اکیپ­های زیر سازماندهی کردیم تا به ­صورت تیمی انجام وظیفه کنند:

الف- سه تیم راهسازی

ب- دو تیم سنگر سازی

ج- یک تیم جوشکاری

د- یک تیم تبلیغات

ه- یک تیم آب­رسانی

و- یک تیم تعمیرات سنگین

ز- دو تیم تعمیرات نیمه ­سنگین

ح- دو تیم تعمیرات سبک

ط- یک تیم ضربت برای کمک به بقیه در حین عملیات۶

[۱] – در ۲۹ نوامبر[۸آذر۱۳۶۰] نیرویی مرکب از ۱۰ تا ۱۴ هزار نفر از سپاه و ارتش در نزدیکی شهر بستان در محور سوسنگرد حمله را آغاز کردند. این عملیات بسیار پیچیده و گیج کننده بود. آن را طریق­القدس نامیدند.(درسهای جنگ مدرن ص ۲۵۷)

[۲] – جاده پیروزی جاده­ای ۱۵ کیلومتری است که از شمال تپه ­های الله اکبر و تپه سبز شروع می­شد و تا منطقه­ای موسوم به چاه آب در نزدیکی تنگه سعده در چهار کیلومتری شمال شرق تپه سبز ادامه داشت. جهاد سازندگی استان سمنان به سرپرستی برادر حسن بیکی و مدیریت اجرایی مهندس علی آبادیان و [نصرت ­الله] میری به منظور تسهیل خودروهای سبک و زرهی در عملیات طریق­القدس احداث شد (خوزستان در جنگ ص ۱۵۰)

[۳] – -رودخانه کرخه از ارتفاعات الوند در استان همدان سرچشمه گرفته و از کنار بیستون به کرمانشاه رسیده و از آنجا وارد لرستان می­شود. و سپس وارد خوزستان می­شود. در جنوب غربی حمیدیه رود کرخه کور(نور) از آن منشعب می­شود که پس از عبور از هویزه به هورالهویزه می­ریزد.(دشت آزادگان در جنگ ص ۱۷)

تعداد شهدا: ۶

تعداد جانبازان: ۵

 


نقشه عملیات:
amaliat tarighol gholds